Magazines | AV-Entertainment Nr1 2022

In onze serie ‘De uitrusting van’ vertelt een professional over het vak en het materiaal waarmee hij of zij werkt. De beurt is aan geluidsman, boom operator en sound designer Raoul Popma: “Alles om de perfecte opname te maken.”

De serie Adem In Adem Uit (met Joost van Heerden), de Engelse detective Van der Valk (met Joery Skovajsa), de serie Droom van de jeugd (met Simone Galavazi), de serie Tropenjaren (met Hein Verhoeven) en de documentaires Lief Indië, Pax Neerlandica en Een ander Stedelijk. Het zijn zomaar wat namen van producties waaraan Raoul Popma meewerkte. En dan zijn dit enkel nog maar producties van afgelopen jaar. Popma is druk bezet en zijn volgende klus laat nooit lang op zich wachten, zoveel is duidelijk. “Op dit moment ben ik me aan het voorbereiden op een speelfilm in Zuid-Frankrijk, aankomende zomer, waarvoor ik ben gevraagd als production sound mixer. Voordat die van start gaat ga ik nog een maand boomen voor Ferry de Pater, bij de opnames van ‘Klem de film’ in Toscane.”

Mocro Maffia

De afgelopen drie jaar werkte Popma het meest als boomoperator. Daarvoor was hij voornamelijk actief als geluidsman en sound designer voor documentaire- , fictiefilms en commercials. “Tot ik een oproep tegenkwam voor ‘Onze jongens in Miami’, van production sound mixer Joost van Heerden. Dat klikte meteen! Ik merkte dat ik op een ander niveau hengelde, door de meters die ik de jaren daarvoor had gemaakt in het documentairewerkveld. Ik kon sneller bewegen op tekst en schatte het kader beter in dan daarvoor.” Van Heerden vroeg Popma daarna om te komen hengelen voor Mocro Maffia. “Dat is het meest dynamische project dat ik ooit gedaan heb”, vertelt Popma. “DOP Daan Nieuwenhuijs schiet alle kanten op. Dat betekent vaak dat je al ergens moet hangen met je hengel voordat hij er is met de camera. Dan moet je dus de tekst heel goed kennen om op inhoudelijke camerabewegingen te kunnen anticiperen.”

Geïnspireerd

Popma zag ooit voor het eerst een geluidsman aan het werk toen hij aan het figureren was voor een eindexamenfilm op de Filmacademie. “Ik speelde een wachtende in de wachtkamer van een huisartsenpraktijk en moest heel lang wachten tot de shots van die scène gedraaid werden. Daardoor had ik mooi de tijd om lekker rond te kijken. Ik kan me nog goed herinneren dat ik iemand zag ‘prutten’ met allerlei kabeltjes en een geluidskar. Dat moet me toen geïnspireerd hebben, want ik heb me daarna meteen aangemeld bij de Filmacademie.”

Filmacademie

Tijdens zijn opleiding aan de Nederlandse Filmacademie was Popma de eerste twee jaar nogal overweldigd door het hele filmgebeuren, geeft hij aan: “Ik was met mijn 18 jaar een van de jongste studenten. Het lag niet zozeer aan mijn artistieke vaardigheden of technische kennis, maar om mij heen waren studenten met veel meer ervaring dan ik. Ze hadden vaak al gewerkt in de filmwereld voordat ze aan hun studie waren begonnen.” Veel van de onderwerpen die destijds behandeld werden heeft Popma de afgelopen jaren nog in de praktijk gebracht. “A-formaat opnames bij virtual reality projecten bijvoorbeeld, maar ook binaural sound design met headtracking in B-formaat. Ook doe ik nog steeds onderzoek naar verschillende stereotechnieken voor opnames van atmosferen of muziek. Wat je als geluidsman leert op de Academie is de basis waarmee je overal kunt beginnen in de wereld van geluid en sound design.”

Kansen

Na zijn opleiding aan de Filmacademie begon Popma met een tweedehands SQN mixer kleine documentaires te draaien. “Veel van de klussen die ik deed nam ik over van geluidsman Ludo Keeris, bij wie ik stage had gelopen bij de speelfilm Zombibi”, vertelt hij. Omdat hij al lang in het vak zat, kon ik op een hoog niveau instromen en draaide ik meteen interessante projecten. Daar ben ik hem dankbaar voor. Kansen moeten je worden gegund. Als ik een klus van hem overnam dan gaf hij mij daarvoor alle apparatuur die ik zelf nog niet had, zoals zenders, zonder daar iets voor terug te verwachten.”

Production sound mixer

Nu is Popma op het punt in zijn carrière aangekomen dat hem ook door production sound mixers gevraagd wordt of hij draaidagen van hen wil overnemen. “Meestal doe ik dat met mijn eigen geluidsset, maar soms willen ze met het oog op de continuïteit dat ik hun setup gebruik.” Zo kwam het dat hij onlangs een aantal dagen overnam van Hein Verhoeven en voor het eerst met DPA microfoons werkte, zowel op de booms als op de zender. “Voor mijn eigen zenders gebruik ik Sanken Cos 11 lavaliers, die een andere klankkleur hebben dan de DPA 6060. Natuurlijk maakt dat uit, maar waar ik vooral tegenaan liep is dat Hein andere clipjes gebruikte om de lavaliers te bevestigen, waardoor ik uitgedaagd werd om anders na te denken over de plaatsing van de microfoons onder en tussen de kleding. Opvallend hieraan vind ik dat niet de microfoon zelf, maar het formaat van de microfoon en de bevestigingsmethode het grootste verschil maakten. Uiteindelijk gaat het gewoon om wat je kent en waar je fijn mee werkt en zijn die clipjes, windbescherming en hoe je de microfoontjes plaatst minstens zo belangrijk voor het eindresultaat als het type microfoon. De clipjes die ik na de productie heb aangeschaft zijn de Viviana Beetle, de Viviana Bra clip en de URSA Mini Mount.”

Van Analoog naar digitaal

In de basis heeft Popma een ultralichte en compacte geluidssetup, waarbij alles in één tas past. “Het is een modulair systeem, waarmee ik zes kanalen – één boom en vijf zenders – kan draaien op mijn Sonosax SX-R4+”, vertelt hij. De basis setup kan door middel van een module (SX-RC8 of SX-RX8+) worden uitgebreid met acht extra digitale inputs. “Afhankelijk van de omvang van de productie kan ik dus met een lichtere of een zwaardere setup werken. Naast dat het een modulair systeem is, is Sonasax ook een van de best klinkende systemen op de markt.” Op het moment werkt Popma met analoge zenders  (de EN2-serie van Audio Limited met Mini-TX zenders), maar op den duur wil hij graag helemaal om naar digitaal, geeft hij aan: “Ik wacht met investeren in een digitaal systeem, omdat ik hoop dat er een systeem zal uitkomen waarbij dual A-D conversie en 32-bit float transmissie worden gecombineerd.”

32-bit float

Op dit moment heeft alleen Sound Devices met de A20-Mini digitale 32-bit float zenders uitgebracht, weet Popma: “Ik hoop dat dit de industrie standaard wordt, omdat mijn recorder ook in 32-bit float kan werken en we dan af zijn van digitale oversturing. Als je met dual A-D conversie in combinatie met 32-bit float werkt en een acteur zacht praat, dan krijg je geen verhoogde noise-floor als je dit optrekt in de post. Een groot nadeel van de A20-Mini is echter de accuduur. Deze is helaas maar vier uur en daarmee red ik het niet tot de lunch. Ik wil acteurs zoveel mogelijk met rust laten en twee accuwissels op een dag zou een achteruitgang zijn op de workflow die ik nu heb, waarbij ik maar één keer hoef te wisselen.”

Axient Digital

Shure, een andere grote speler op de markt, heeft recent zijn eerste digitale tweekanaals draagbare ontvanger uitgebracht, de Axient Digital ADX5D.  Deze kan als je dat nodig acht gebruik maken van frequency diversity. Je zendt dan uit op twee verschillende frequenties. Mocht er met de eerst gekozen frequentie een probleem zijn, dan wordt door middel van digitale signaalverwerking onhoorbaar gewisseld naar de tweede gekozen frequentie. “Daarnaast heeft Shure een Axient Spectrummanager (AXT600) op de markt gebracht waarmee het mogelijk is een scan uit te voeren”, vertelt Popma. “Via Showlink zijn automatisch frequenties toe te wijzen aan zender en ontvanger. Ook kan deze unit alternatieve frequenties berekenen waar eventueel naar gewisseld kan worden als zich problemen voor doen.”

VUER app

Op de vraag wat Popma door de jaren heen heeft zien veranderen in zijn vak, kijkt hij vooral naar de recente geschiedenis. “Door corona konden we ineens niet meer met zijn allen achter de monitor kruipen, aangezien we afstand moesten houden”, begint hij. “Daardoor is de VUER app van Teradek de standaard geworden op de meeste sets. Ik heb voor mezelf een tasje in elkaar gezet waar ik mijn telefoon op kan bevestigen op een kleine magic arm, waardoor ik als boom operator kan meekijken met het beeld. Dit is een groot voordeel! Als we een repetitie doen, dan kan ik bijvoorbeeld tijdens een dialoog in het voorbijgaan van een auto precies zien waar ik wel of niet te zien ben op beeld in de reflectie van de autoruit. Zo kan ik een denkbeeldige lijn trekken waarlangs ik kan bewegen zonder in beeld te komen en waarmee ik zo min mogelijk hoef in te leveren op de verstaanbaarheid van de dialoog. Hetzelfde geldt voor boomschaduwen of het werken met zoomlenzen. Vroeger moest ik met een cameraman communiceren over wanneer hij ging inzoomen, nu kan ik gewoon meekijken. Bijvoorbeeld bij een serie als Tropenjaren, waar de stijl is om alles met twee camera’s te draaien en komische momenten te benadrukken met zoombewegingen, was de VUER app echt een must have.”

Begin tot eind

Raoul Popma beschikt over een eigen postproductiestudio die hij voornamelijk gebruikt voor de nabewerking van documentaires, bedrijfsfilms en commercials. “Af en toe word ik ook gevraagd dialoogmontage of atmosferen te leggen voor een speelfilm”, vult hij aan. Ondanks dat een overdracht na goed rapporteren mogelijk is, is Popma toch het allerliefst van begin tot eind betrokken bij een project. “Het is naar mijn idee het beste om zowel de opname als de nabewerking te doen. Je kent je eigen materiaal zelf uiteindelijk het beste. Hierdoor kun je sneller oplossingen vinden”, geeft hij aan.

Inhoudelijke rol

Het liefst is Popma betrokken bij films met een mooi verhaal, waar hij ook inhoudelijk bij betrokken kan zijn en waarbinnen geluid dus een inhoudelijk rol speelt. “Met geluid kan ik dan een bijdrage leveren aan de vertelling. Geluid is ervaring en het gaat uiteindelijk om de ervaring van de kijker”, legt hij uit. “Laatst hoorde ik een documentairemaker zeggen dat dit vak de kans biedt om duizend levens te leiden, dat vond ik mooi verwoord. Documentaire biedt de mogelijkheid de diepte in te gaan en het leven van iemand anders binnen te stappen. En met geluid zit je dan nog dichterbij dan met het beeld.”

De Studio

Raoul Popma beschikt over een eigen postproductiestudio die hij voornamelijk gebruikt voor de nabewerking van documentaires, bedrijfsfilms en commercials.

Hij heeft een simpele 2.0 nearfield setup, met in de basis zijn BM12 monitoren van Dynaudio. “Als mixer gebruik ik de Artist Mix en om effecten te maken of te manipuleren de digitale sampler NI Maschine MK3. Ik werk met Protools op een 27” iMac en heb in totaal drie schermen, waarvan het scherm waarop de film wordt vertoond met één druk op de knop kan worden vervangen door een beamerscherm dat uit het plafond zakt.”

In zijn vrije tijd gebruikt hij de studio ook om muziek te maken, alleen of met andere artiesten. “Dan haal ik alles overhoop”, lacht hij. “Ik rol kabels uit om instrumenten of microfoons aan te sluiten. Het zal niet de eerste keer zijn dat ik de bank op zijn kant zet om een scheidingswand te maken tussen twee muzikanten. Alles om de perfecte opname te maken.”